| Main » Articles » Eqaid » İmamət |
Vilayət və təqva
 Vilayət və təqva
"İslamın əsası beşdir: namaz, zəkat, oruc, həcc və vilayət. Vilayətə dəvət kimi heç nəyə dəvət olmamışdır."
Vilayət insanı zülmətlərdən nura tərəf aparan vasitədir: "Allah ona inananların vəlisidir, onları zülmətdən çıxarıb işığa tərəf yönəldər." İslam dinində dəyərli mövzulardan biri də vilayətdir. Bu məfhumu və vilayətin bölmələrini dərk etmək üçün çoxlu bəhslər etmək lazımdır ki, onlardan biri də, "Vilayətullah"dır. Bu məqalədə "Vilayətullah" (Allahın vilayətinə daxil olmaq) mövzusu araşdırılmışdır. Başqa sözlə, Allahı öz vəlisi qəbul edən şəxs nə etməlidir? Vilayət insanda necə hasil olar? İnsan necə vilayi ola bilər? Bu vilayətin insanın təqva və tərəqqisi ilə hansı əlaqəsi vardır? Nə üçün insan bu vilayətdə olmalıdır? Vilayət, bütün imkanlardan istifadə edən insanın hər cəlıətdən tərəqqisidir. "Tərəqqi" - insanın daim hərəkətdə olaraq öz sərmayələrindən ən yüksək səviyyədə bəhrələnməsi mənasındadır. İnsanın hərəkətlərini iki yerə bölmək olar. Bir sıra hərəkətlər üfüqi, digəri isə şaqulidir. Üfüqi hərəkət insanın müxtəlif sahələrdə məşğulluğudur. Gün ərzində insan müxtəlif işlərlə məşğul olsa da, mümkündür ki, onlardan heç biri insanın ruhunu böyütmür, bəlkə əksinə onun ruhuna mənfi təsir göstərir. Şaquli inkişaf da birtərəfli olmamalıdır. Məsələn mən müəllimdən elm öyrənirəm və belə hesab edirəm ki, mənim inkişafım yalnız müəllimdən asılıdır. Buna tərəqqi demək olmaz. Mənim həyatım təkcə elmdən ibarət olmadığı üçün elmlə kifayətlənərək inkişaf edə bilmərəm. Mən elmlə yanaşı, müəllimlə paralel gün ərzində onlarla insanla münasibətdə oluram. Deməli öz inkişafım üçün onların hər birindən faydalanmalıyam. Tərəqqinin mənası o deməkdir ki, mən hamı ilə, hər yerdə, hər zaman öz inkişafım üçün "faydalanmalıyam". Bunun mənası o deməkdir ki, insan hər bir hadisədən - istər böyük olsun, istər kiçik öz kamalı üçün istifadə etməlidir. İnsan, xəstəliyi, təriflənməsi, danlanması, ağlamağı, gülməyindən də inkişafı üçün istifadə edə bilər. Əgər insanın ağlı kamillik həddində olsaydı, tərəqqinin onun üçün heç bir rolu, əhəmiyyəti olmazdı. Deməli, nə qədər alim, nə qədər aqil olsam da, yenə ağlım məhduddur. Amma onu da bilirəm ki, mənim naqisliyim kamal müqabilindədir və həmən kamal da Allahdır. Bu məqsədlə öz inkişafım üçün Allahı vəli qərar verirəm. Allah, dini, insanları böyütmək, inkişaf etdirmək üçün bir proqram kimi göndərmişdir. Amma çox təəssüf ki, bəzən insanlar dinin əsl mahiyyətini unudaraq ona səthi baxımdan diqqət edirlər, bəzən də dindən uzaqlaşırlar. İnsanlar müxtəlif səbəblərdən dinə müraciət edirlər. Elə insanlar var ki, hər hansı bir çətinliklə qarşılaşanda, ümidləri hər şeydən üzüləndə dinə təsəlli kimi üz tuturlar. Əlbəttə, belə halları dinə biganə qalmaqdan daha yaxşı saymaq mümkün olsa da, amma insanın tərəqqisi üçün tam yaramır. Çünki təsəlli sakitləşmədir. Lakin bu hal uzun müddət davam etsə, insanda ətalət yaranar ki, din dayanmaq üçün yox, hərəkət və inkişaf üçündür. Deyilənlərdən belə nəticə almaq olar ki, biz Allahı yalnız Xaliq (yaradan), Raziq (ruzi vеrən) yox, həm də Rəbb, Vəli (rəhbər) bilməliyik ki, inkişaf edək. Allahı vəli qərar verməyimizin səbəbi budur ki, mən bilirəm: Mənim yaxşılığımı, hər şeydən qəni olan, heç kəsə möhtac olmayan, rəhmətini və məhəbbətini yaratdıqlarından əsirgəməyən Allah istəyir. Allahı vəli qərar verdikdən sonra istər – istəməz onunla vəli olanlarla da yaxınlaşırıq. Allahın insanlar arasmda ən yaxşı vəliləri peyğəmbərlər və imamlardır. Allahı vəli qərar verib tərəqqi edən, hər bir xəsarətdən uzaq olan vəliləri özümüzə ülgü seçirik. Peyğəmbərlər və imamlar insana Allaha çatmaq yolunu göstərən bəşər nümayəndələridirlər. Əgər Allahı vəli sayıb, onun peyğəmbər və imamlarını nəzərə almasaq, hər şey bizə xəyal, qeyri – real görsənər. Paltarın gözəlliyi üçün ülgü lazım olduğu kimi insanın ruhunun formalaşması üçün də ülgü lazımdır. Tərəqqinin gerçəkləşməsi Allahın və Onun vəlilərinin vilayətini qəbul etmədən mümkün deyil. İnsan Allahın vilayətini qəbul etmədiyi təqdirdə ziddiyyət, boşluq, özünü aldatma, ifrat və təfritə düçar olar. Bütün bunlar isə öz növbəsində həsrət, zəlalət, xəsarət və məhrumluqla nəticələnər. Bir qədər geniş izah etmək istəsək, əgər insan tərəqqi yolunu seçməsə, onun həyatı məna kəsb etməz, onda ziddiyyətlər, təzadlar yaranar. Bəzən insan gün ərzində, həyat boyu müxtəlif işləri həyata keçirir. Amma bunun nə üçün, hansı məqsədlə görüldüyündən bixəbər olur. Ya da hansı işi daha çox, hansını daha az görməli olduğunu bilməyərək bəzilərində ifrata varır və işin dəyərini heçə endirir. İnsan ötəri dünya cazibəliklərinin toruna düşərək aldanır. Nəyi əldən verdiyini, nəyi qazandığını bilmir. Bir də baxıb görür ki, onun bütün sərmayələri əlindən çıxmışdır. Əldən verdiklərinin həsrəti isə daim onunla olur və insanı rahat buraxmır. Tərəqqi həyatını seçdiyi təqdirdə bütün bunların torundan xilas ola bilər və nələrdən məhrum olduğunu görər. Yasin surəsinin 8 - 9-cu ayələrində oxuyuruq: "Biz onların boyunlarına dəmir həlqələr keçirtmişik. O həlqələr onların lap çənələrinə dirənmişdir. Buna görə də başları yuxarı qalxmış, gözləri aşağı dikilmişdir. Biz onların önlərinə və arxalarına sədd çəkib, gözlərini bağlamışıq. Buna görə də görmürlər." Vilayət özünü, dünyanı, Allahı, rəsul və imamı tanımalarından nəşət alsa da, tanıma deyil, vilayət həyat cərəyanıdır, yaşayış üsuludur, rəftarlar, fəaliyyətlər, əlaqələr və insanın digər həyat şənləri haqqmda xüsusi proqramdır. Vilayət bir növ getməkdir ki, İbrahim peyğəmbər (ə) buyurur: "Həqiqətən mən Rəbbimə tərəf gedənəm. Mütləq hidayət olunacağam." Vilayət dil öyrənməyə oxşayır ki, həyat prosesi və fəaliyyətində hərflərin, kəlmələrin, cümlələrin sadədən mürəkkəbə doğru istifadəsi ilə əldə olunur. Vilayət nəzəri yox, əməli sifətdir. Vilayət düşüncənin məhsulu deyil, yaşayışın tərzidir. Vilayət söz və əməllərdən yox, şəxsin davranışnıdan bilinir. «Sənin Rəbbin kimdir?» sualının cavabı nə sözdən, nə də əməllərdən bilinər. Bu sualın cavabı davranışdan bilinər. İnsanlarm adi tanınması üç yolla baş verər. Sadə adamlar insanı onun söhbəti ilə tanıyarlar, orta adamlar insanı əməli ilə, yüksək adamlar iş davranışı ilə tanıyarlar. Əməllə davranışın fərqi vardır. Əməl ikibaşlı ola bilər. Fərz edək ki, insan yalan danışmır. Bu hələ onun həmişə, bütün hallarda düz danışan olduğuna dəlil deyil. Məlum deyil ki, düz danışmaq sənin mənafelərinlə toqquşanda da düz danışacaqsan, ya da mövqeyini dəyişəcəksən?! Əməlləri davranışa çevirmək insanda böyük zəhmət tələb edir. İmam Əli (ə) Nəhcül - bəlağədə buyurur: "İşin niyyəti işin özündən mühümdür." Muhəmməd peyğəmbərdən (s) də belə bir hədis nəql olunur: İnsan hər hansı bir işi görəndə onun niyyəti gözəl olmalıdır. Əgər niyyətin istiqaməti düzgün olarsa, kiçik işlər böyüyər, əgər düzgün olmasa, böyük işlər kiçilər. Vilayət – Rəbbə tərəf getməkdir. İnsan, Rəbbə tərəf getmək üçün birinci növbədə Onun rəbbliyinə inanmalıdır. İnsan bilməlidir ki, rəbblikdə hidayət, bəsirət, kömək məhəbbət, rəhmət var. Rəbb insanı mehribancasına böyütmək istəyir, Rəbb həm Səttar, həm Rəzzaq, həm Rəhman və i.a…dır. Amma bəzən görürsən ki, insan Allahın xaliqliyinə rəbbiliyindən daha çox inanır. İbrahim peyğəmbər(ə) "Mən Rəbbimə tərəf gedənəm" - deyəndə bilir ki, Allah "Göylərin, yerin və onların arasında olanların Rəbbidir.." Əgər İbrahim (ə) "Rəbb" desəydi məna zahirdə heç bir fərq etməzdi. Amma İbrahim (ə) məhəbbətlə deyir ki, mən Rəbbimə tərəf, mənə rəbbilik etməyi qəbul edənə tərəf gedənəm. Vilayətin ana xəttini Allaha tərəf getmək təşkil edir. Allaha tərəf getməyin isə iki əsas şərti vardır. Birinci "qəlbi qırmaq" (yəni əl çəkmək), ikinci isə "qəlbi vermək" (yəni yola düşmək) lazımdır. Qəlbi qırmaq mərhəbsi günahlardan uzaqlaşmaqdır. Qəlbi qırdıqdan sonra qəlbi verməyin növbəsidir. Nə üçün ürəyi verməyi - yola düşmək mənasında verdik? Əgər insan qəlbini verərsə, necə yola düşə bilər? Beyin insanın düşüncəsində rəhbər olduğu kimi, qəlb də insanın hərəkətlərinin rəhbəridir. "Kim Allaha iman gətirsə, Allah onun qəlbini haqqa doğru yönəldər." İnsan o vaxt yola düşər ki, qəlbi ilə hərəkətlərinə rəhbərlik etsin. Beyin düşüncənin əsası olduğu kimi, qəlb də hərəkətin anasıdır. Buna görə də insana birinci növbədə sağlam ağıl və sağlam qəlb lazımdır. "Ancaq sağlam, təmiz bir qəlblə Allahın hüzuruna gələn kimsədən başqa!" "[İbrahim] öz Rəbbinin hüzuruna sağlam qəlblə gələndə." İnsan həyatın bütün mərhələlərində yola düşməli, qəlbini Allahın məhəbbəti ilə doldurmalıdır. Hədislərdə buyurulur: "Pak bəndələrin qəlbləri Allahın rəhmət nəzərinin məkanıdır." Qəlb Allah məhəbbəti ilə olduqda insan Allaha yaxınlaşar və onun rizasına çatar. İnsan yola düşmək üçün saleh əməllər, yaxşı işlər görə bilər. Amma bu o mənanı daşımır ki, insan başqa hallarda yola düşə bilməz. Hətta öz yola düşməsi üçün keçmiş günahlarından belə istifadə edə bilər. Bu günahların köklərini araşdırmaq, onların yaranma səbəbini bilmək və bir daha bu günahlara düşməmək öz rüşdündə bəhrələnməsinə kömək edə bilər. Yaxud bəlanın özü də yola düşməkdir. Bəzən biz insanlar bəlanın aşağı tərəfinə baxırıq və deyirik ki, nə üçün məhz mən bu bəlaya düşdüm? Əgər bir az dərindən fikirləşsək, görərik ki, bunun özündə də böyük bir hikmət gizlənmişdir. Bir sözlə saleh əməllər, sağlam davranışlar, lazımi istifadələr, həyatın bütün sahələrindən kifayət qədər və hərtərəfli faydalanmalar, ixtiyarımıza qoyulan nemətlərə qarşı şükrlər, bizə tərəqqimiz üçün göndərilən bəlalara səbr edir, cazibəli oxlar və xoşrəngli ilanların müqabilində təqva, paklıq, fəzilət, elm, iman və yəqin qazanmaq yolunda mücahidələrə dözürük. Bütün bunlar ürəyi vermək mərhələsinin nəticəsidir. Bunları nəzərə alıb öz tərəqqisi üçün bəhrələnən insan sanki "Kövsər"dən su içir. Məsələn, əziz İslam Peyğəmbərinə (s) Kövsər verilmişdir. Bu elə bir ruhi düşüncə və böyüklükdür ki, bütün həyatı boyu ondan istifadə edə bilirdi. Ona görə də Peyğəmbər heç vaxt "Əbtər" (sonsuz) olmamışdır. "Həqiqətən, Biz sənə Kövsər bəxş etdik! Ona görə də Rəbbin üçün namaz qıl və qurban kəs! Düşmənin özü sonsuzdur." (Kövsər surəsi) Kövsər elə bir sudur ki, Tuba ağacı bitirər. Kövsər suyundan qidalanan insanın əməlləri Tubaya - yəni saleh əmələ çevrilər. "İman gətirib yaxşı işlər görənlərin xoş halına! Onlan gözəl bir sığınacaq gözləyir!" Tuba ağacının kökləri Muhəmmədin (s) və Əlinin (ə) evində, budaqları isə möminlərin evlərindədir. Qəlbi vilayət eşqi ilə dolan insan ibadullah və Cənnətullaha daxil olur. "Dön Rəbbinə, sən ondan, O də səndən razı olaraq! Bəndələrimizin zümrəsinə daxil ol! Cənnətimə varid ol!." | |
| Views: 1234 | Rating: 0.0/0 |
| Total comments: 0 | |
